De Spaanse verovering

deel 1

Een overzicht:

I   een woordje van inleiding

Al bij al heeft Tihuantinsuyu, het rijk van de vier windstreken zoals het mythisch werd genoemd, 100 jaar grote invloed uitgeoefend op het Latijnse continent. Geschiedkundig heeft men vastgelegd dat dit legendarische rijk in 1533 viel door een samenspel van de het pokkenepidemie, de burgeroorlog en de Spaanse bezetting.

We gaan eens inzoomen op de gebeurtenissen die tot deze plotse ondergang leidde. Drie personages spelen hierin een grote rol : de twee halfbroers Atahualpa en Huascar en de Spaanse veroveraar Francisco Pizarro. Die laatste heeft in ons wereldbeeld meer veranderd dan Elvis Presley en Hitler samen. In de veldtochten van Spanje in Italië was hij een simpele veteraan. Het avonturenbloed heeft hem nooit verlaten. Bij de ontdekking van de Nieuwe Wereld 10 jaar voordien door Christoffel Columbus besloot Pizarro in 1502 daar zijn onverschrokken talent ten dienste te stellen van zijn vaderland Spanje.

II   een mythe in de Nieuwe Wereld

Kleine beschavingen aan de kusten van Brasilia en Venezuela vertelden de eerste gevestigde Europeanen over een rijk aan de andere kant van het woud en de bergen, zo machtig en zo rijk dat de muren in goud bekleed zijn en ieder leeft in de grootste weelde. Pizarro, gedreven door goudkoorts en het verlangen naar roem, verbleef eerst een aantal jaren op het eiland Hispanola waar hij voor het eerst strijd leverde met indianen (de huidige Haïtianen) en zich samen met zijn metgezel Vasco Nuñes de Bilboa in 1513 in Panama vestigde. Daar werd hij landeigenaar en welgesteld burger. Doch de verhalen over het land van goud bleven in zijn gedachten spoken. Hij dreef wat handel met de lokale bevolking in ruil voor goud.

Eerder per toeval werden de verhalen over de Inca's bevestigd. Tijdens een inspectietocht van een Spaans galjoen ten zuiden van Panama kwam men een balsavlot tegen met enkele opvarenden. Voor eerst aanschouwde men de rijkdom uit het onbekende land in het zuiden. De mannen droegen veel gouden en zilveren voorwerpen als sieraden evenals edelstenen en robijnen. Van kop tot teen waren deze mensen zo overweldigend versierd dat in 1524 een eerste moeilijke en weinig interessante expeditie op touw werd gezet. Een tweede expeditie twee jaar later bracht hen in contact met een balsavlot waarop een zestal edelen uit het zuiden met hun koopwaar onderschept werden. Drie mannen werden gevangen genomen en fungeerden als tolk. De anderen lieten ze wijselijk gaan.

III   eerste contact met de Incagemeenschap

Slechts 13 van zijn mannen hadden de moed de tocht verder te zetten. Anderen keerden terug of stierven van ziekte en uitputting. Pas in 1527 kwam Pizarro en zijn mannen in Tumbes aan, momenteel de meest noordelijke stad van Peru aan de grens met Equator, toen een deel van het Inca-rijk. De met harnas beklede vreemdelingen werden vriendelijk onthaald. Opnieuw hoorden de Spanjaarden verhalen over de onmetelijke rijkdom van het binnenland waar men zelfs replica's had van maïskolven, lama's en herders in puur goud, de prachtige tempels in grote getale, in goud afgewerkt, hun machtige leider de Sapa Inca en de zonnegod Inti. Goud had geen intrinsieke waarde zoals dat bij de Europeanen het geval was. Goud is het zweet van de zon en zilver de tranen van de maan. Zo werden deze metalen ook behandeld en vereerd als heilige relikwieën.

Pizarro's goudhonger werd onblusbaar. Hij nam zich voor zo snel mogelijk een troepenmacht samen te stellen en Tihuantinsuyu te onderwerpen in naam van de Spaanse vlag. Het verliep echter niet zo vlot als hij gehoopt had. Drie jaar later pas had hij van Karel V de nodige soldaten-avonturiers ter beschikking en kon hij terug vanuit Spanje naar het Nieuwe Continent. Nog geen 200 zwaar bewapende militairen werden vrijgegeven, enerzijds omdat de koning niet helemaal overtuigd was van de waarheid van Pizarro's verhaal en anderzijds zat Karel V krap bij kas en konden niet meer fondsen vrijgegeven worden.

Met de extra stimulans dat hij de stadhouder zal worden van de veroverde gebieden, arriveerden Pizarro en zijn mannen in 1532 in opnieuw in Tumbes. Hij had lang moeten wachten, maar snel bleek dat dit uitstel een zege was. Wat er in die drie jaren gebeurde, kon enkel maar in het voordeel van de Spanjaarden spelen : er woedde een burgeroorlog waarbij de verdeelde Inca-legers tegenover elkaar stonden met aan het hoofd Atahualpa in het noorden en Huascar in het zuiden. Op de koop toe deden westerse ziektes als de pokken en de griep zijn intrede in de Nieuwe Wereld en zaaide dood en vernieling onder de bevolking, zelfs op plaatsen waar de Europeanen nog geen voet gezet hadden. Hiermee begint de tragedie van de ondergang van het Incageslacht en hun machtige rijk werd kort daarop een mythe.

Ga naar deel 2